Bilişim Dünyası, Düşünce, İnternet
İnternette Bilgi Doğrulama

Çok yönlü araştırma ve bilgi doğrulama

Artık öyle hızlı yaşıyoruz ki dakikalar içinde onlarca belki yüzlerce bilgiyi tüketebiliyoruz. Önümüzden bir dakika içinde yüzlerce bildirim, güncelleme, paylaşım, haber, video, görsel vs. akıp gidiyor. Bu duruma uzaktan baktığımızda bu denli bir bilgi bombardımanı aslında bizlerde farkında olmadan zihin yorgunluğuna (Ekşi’de güzel entryler girilmiş, tıklayıp bakabilirsiniz.) sebep oluyor. Zihin yorgunluğu ise bizi biraz daha tembel biraz daha aceleci ve biraz daha “kolay tahrik olabilir” bir ruh haline getiriyor. Beynimiz bu haldeyken düşünmek, karar vermek, önümüze düşen bilgiye objektif olarak bakıp değerlendirmek daha da zorlaşıyor. Hemen hepimiz internet kullanırken bu duruma az da olsa düşüyoruz. Kendimizi bu durumdayken toplumsal, güncel bir olay/akım ile karşılaşdığımızda doğrulama, teyit etme gibi kavramların sırası olmadığından, “zaman” kaybedeceğimizden aslında üşendiğimizden “kolay bir tahrik sonucu” bu akımın ya tarafında ya karşısında buluyoruz.

Bu yazıyı yazmamdaki amaç kendi tecrübelerimi ve uyguladığım yöntemleri de dahil ederek: “İnternet üzerinde bir bilginin yahut kaynağın çok yönlü olarak araştırması nasıl yapılır ve nasıl doğrulanır?” sorununa çözümler getirebilmektir.

Başlıyoruz.

İlk olarak Aziz Google Efendi’den başlayalım. Malûmunuz ülkemizde %90’ın üzerinde Google Arama Motoru kullanılıyor. Aramalarımızı, alışverişlerimizi, yemek tariflerini, kimin kimi vurduğunu, polat’ın kafa kesme sahnesini, Arif’in Manchestar’a golünü vs. hep Google üzerinden arayarak buluyoruz. Aynı zamanda hep basit ve tek düze bir arama işlemi ile bunu yapıyoruz. Ancak aslında Google bize bir çok yararlı ve pratik özel arama teknikleri sunuyoru. Üstelik buna özel bir Türkçe sayfası var. ( Şurada )

Şimdi ben önemli bir kaç tekniği sıralayacağım :

  • filetype ile dosya uzantılarına göre arama yapabilirsiniz. Bir belge arıyorsunuz diyelim: filetype:pdf ‘masa tenisi’ yazdığınızda masa tenisi kelimesinin geçtiği .pdf dökümanlarını aratmış ve listelemiş olursunuz.
  • site operatörü ile sadece istediğiniz bir internet sitesinin sonuçlarını görüntüleyebilirsiniz.
    Örnek: site:www.karabulut.co
  • Arama sözcüklerini direk yazarsanız her kelime ayrı ayrı değerlendirilerek listeleme yapılır. Ancak “…” -tırnak- işaretleri içinde yazarsanız kalıp olarak algılanır ve aradığınız şeye uygun daha doğru sonuçlar listelenebilir.
    Örnek: “resim yükleme siteleri”
  • Benzer işareti kullanırsanız aradığınız kelime ile ilgili/eş anlamlı kelimeleri de içeren arama sonuçları getirilir.
    Örnek: ~ders  şeklinde arama yaparsanız: Sınıf, okul, üniversite vb. içeren sonuçlarda listelenir.
  • Google bir hesap makinesidir. Hemen deneyin 🙂 6*6 , 9/3 vb. bir arama yapın ve görün.
  • Google canlı döviz takibi sunar. Aratın bakalım: 1 dolar şeklinde.
  • Eğer bir film arıyorsanız movie:filmin adı şeklinde arama yapabilirsiniz.
  • related:karabulut.co şeklinde bir arama yaparsak benzer siteleri listeleyecektir. Yani related ile belirttiğiniz siteye benzer siteleri bulabilirsiniz.

Google’a bu kadar yeter deyip şimdi de biraz Vikipedia’da araştırma yapmaktan bahsedelim. Bunu da Wikipedia kendisi şurada çok güzel anlatmış, ben kısaca değineceğim.

Wikipedia bilgi öğrenmemiz ve araştırma yapmamız için internet üzerindeki en güzel kaynaklardan biridir. Aynı konuda bir çok dilde içerik bulabilir, araştırma yapabilirsiniz. Hatta profil oluşturarak içerik sağlayabilir veya düzeltmeler yapabilirsiniz.

Wikipedia üzerinde araştırma yaparken ya da bir konuyu/başlığı wikide incelerken en önemli kısım Kaynakça‘dır. Kaynakça alanını dikkatle incelemeliyiz. Araştırdığımız konu hakkında gönderilen içerik hazırlanırken tek tip ve tek taraflı kaynaklardan bilgi alınmışsa araştırmamızı genişletmeliyiz. Wikipedia’da okudğumuz içeriğin Kaynak ve Bağlantılar bölümlerini incelemek bizi doğru bilgiye bir adım daha yaklaştıracaktır.

Gelelim araştırma yaparken kullanabileceğimiz diğer alanlara :

  • Email Listeleri: Araştırdığınız konu ya da o konunun alanı ile ilgilenen kişilerin bulunduğu mail listeleri varsa eğer bu listelere kaydolup sorular sorarak elde ettiğinizi bilgileri teyit edebilir ve yeni bilgiler ekleyebilirsiniz.
  • Resmi Kanallar: Araştırdığımız konu ile ilgili devletin resmi sitelerinde bilgiler yer alabilir. Veya devlet farklı projeler altında içerik portalları, bilgi depoları vb. oluşturmuş olabilir. Bu kanalları da kullanmakta fayda var.
  • Üniversiteler ve ÖSYM, YÖK Arşivleri gibi alanlarda araştırma yaptığımız konu ile ilgili kaynaklara rastlayabiliriz.

Araştırma süreci tamamlanıp bilgiler derleneceği zaman en önemli nokta “kıyaslama” yapılmasıdır. Bu yüzden araştırmamızı farklı görüşler, farklı bakış açıları içeren kaynaklardan yapmaya özen göstermemiz iyi olacaktır. Elde ettiğimiz bilgileri kıyaslayarak doğru bilgiyi elde edebiliriz.

Şimdi gelelim internette bilginin nasıl doğrulanacağına..

yeni-nesil-gazetecilikBu alan aslında internet üzerinde Facebook, Twitter vb. ortamlarda hashtag/etiketler ile hızla yayılan toplumsal olaylar karşısında takınacağımız tavrı belirlemekte önemli rol oynamaktadır. Önümüze düşen öfke verici, lanet ettirici bir görsel, bir yazı vb. içeriğin doğruluğundan emin olmadan o içerik üzerinden bir taraf seçmek ve seçtiğimiz tarafta aktivist yaklaşımlarda bulunmak sonrasında bizi komik duruma düşürebilir. Bu konuda uluslararası bir doğrulama el kitabı hazırlandı. Verification Hand Book. Bu kitap bizim dilimize çevrildi ve yayınlandı. Şuradan ulaşabilirsiniz.

Şimdi bu kılavuzdan nisbeten daha önemli bir kaç noktayı yazalım:

  • Son Dakika Haberlerinde Doğrulama: Böyle bir haberde en önemli olan olay yerinden görüntüler, kayıtlar ya da o haberin içinde geçen kişilerin bizzat kendi ağzından çıkan cümlelerdir. Görseller tek başına “doğru bilgi” olduğunu göstermez. Toplumsal olaylarda oldukça dikkatli davranıp direk olay yerinde olan kişilerden bilgi edinilerek haber yapılmalı, yapılan habere ancak doğrulama sonrası inanmalıdır. Aksi durumda biliyorsunuz 🙂
  • Kullanıcı Üretimi İçeriği Doğrulama: Artık hepimiz akıllı telefonlarımız sayesinden hemen her yerden internete bağlanıp içerik üretebiliyoruz. Kendimizi çok ciddiye alırsak: tırnak içinde dünyaya seslenebiliyoruz.Herhangi birinin, içerik yükleyebilmesi ve içeriği belirli bir olay ile bağlantılandırarak etiketleyebilme, tanımlayabilme becerisi bir çok gazeteciye ve özellikle de editörlere aldatılma ve yanlış içerik ile devam etme korkusu vermektedir.Bazı insanlar haber kurumlarını ve kamuoyunu aldatmak için sahte web siteleri oluşturur, Twitter hesapları açar, görselleri montajlar ya da videolara müdahale eder. Çoğunlukla yapılan hatalar kasıt içermez. Amacı yardımcı olmak olan insanlar genellikler eski haberlerden, yanlış etiketlenmiş içeriği bulup paylaşırlar.Bir gazeteci ya da insani yardım çalışanı sosyal medya aracılığıyla bir bilgi ya da içeriğe ulaştığında ya da ona gönderildiğinde kontrol edilmesi ya da doğrulanması gereken 4 farklı unsur vardır.
    1. Köken: Bu içeriğin orijinal bir parçası mıdır?
    2. Kaynak: İçeriği kim yükledi?
    3. Tarih: İçerik ne zaman üretildi?
    4. Yer: İçerik nerede üretildi?
  • Görselleri Doğrulama: Toplumsal olaylarda, haberlerde en çok manipülasyon, karalama ve dezenformasyon görseller üzerinden yapılmaktadır. Görsel doğrulama da en büyük yardımcımız Google Images ‘dır. https://images.google.com/  girerek haber resmini  ya da gördüğünüz o çok önemli paylaşımda yer alan fotoğrafı sürükleyip bırakınız. Çıkan sonuçlarda yüklediğiniz fotoğrafın aynından onlarca göreceksiniz. Bir kaçına tıklayıp yüklenme tarihlerine bakınız. Bu şekilde önünüze gelen fotoğrafın gerçekten o olaya mı ait olduğunu öğrenebilirsiniz. Diğer yollar :
    1. Görüntünün sahibiyle/kaynağıyla iletişime geç.
    2. Görüntünün kaydedildiği yeri, tarihi ve yaklaşık zamanı onayla.
    3. Görüntünün etiketlendiği/iddia edilen şeyi gösterdiğini onayla.
    4. Görüntüyü kullanmak için sahibinden/kaynağından izin al.

Yazıyı burada bitirelim. Yazı içinde verdiğim bağlantıları okumak benim için çok faydalı oldu. Sizlere de tavsiye ederim. Benim yazdıklarım bu kaynakların kısa bir özetidir. Sizin de bu konuda önerileriniz varsa lütfen yorum alanında belirtiniz. 

Yazıyı faydalı bulduysanız aşağıdaki butonlar ile paylaşarak daha fazla insana ulaşmasını sağlayabilirsiniz.

 

Share this Story
  • İnternette Bilgi Doğrulama
    Bilişim Dünyası Düşünce İnternet

    Çok yönlü araştırma ve bilgi doğrulama

    Artık öyle hızlı yaşıyoruz ki dakikalar içinde onlarca belki yüzlerce bilgiyi tüketebiliyoruz. Önümüzden bir dakika içinde yüzlerce bildirim, güncelleme, paylaşım, haber, ...
Load More Related Articles

Facebook Comments

Bir Yorum


  1. İlhan

    11/14/2016 at 02:30

    Fıletype sanirim filetype olacak i ile. Bu arada yazidan cok faydalandim tesekkur ederim. ~kelime bunu anahtar kelime cikarmak icin kullanirin artik.

    Reply

Bir eleştiri yaz

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Hakkımda


2010 yılından bu yana blog yazıyorum.


Dijital İş Geliştirme, Dijital Pazarlama, Medya ve Algı Yönetimi, İnternet Reklamcılığı, Web Geliştirme üzerine profesyonel olarak çalışmalar yürütüyorum.


Teknovol 'de kurucu ve yönetici olarak profesyonel iş hayatına devam ediyorum. İnterneti severek ve internetin daha güzel bir alan olmasına yönelik olarak seçici davranarak, yalnız maddi kaygı değil değer ve anlam katmayı da düşünerek güzel işler yapıyoruz.